CD-RECENSIE 
Luke Stewart – Exposure Quintet
bezetting: Edward L. Wilkerson Jr. en Ken Vandermark, tenorsaxofoon en klarinet, Jim Baker piano, Luke Stewart contrabas, Avreeayl Ra drums
opgenomen: najaar 2018, Experimental Sound Studio, Chicago
uitgebracht: 23 oktober 2020
label: Astral Spirits
aantal stukken: 5
tijdsduur: 78’15
website: lukestewart.bandcamp.com - astralspiritsrecords.com
door: Cyriel Pluimakers
Bassist Luke Stewart werd in 2018 door saxofonist Dave Rempis uitgenodigd voor zijn Exposure Series in de Elastic Arts serie in Chicago. Een avant-garde initiatief waarin het vrije improviseren centraal staat. Stewart greep deze kans met beide handen aan en creëerde een droomband, met twee stevige blazers in de frontline: Edward L. Wilkerson Jr. en Ken Vandermark. Wilkerson is een saxofonist die een volgeling is van het krachtige verhaal van Pharoah Sanders, Archie Shepp en Frank Wright. Hij maakte furore met zijn Shadow Vignettes en 8 Bolds Soul, grote formaties waarin freejazz, rhythm & blues en rap elkaar ontmoetten. Vandermark is de rusteloze experimentator bij uitstek, die op tenorsaxofoon en klarinet een soort oerkracht vormt.
Vrijheid
Het is een verademing om in dit onder muzikale formats gebukt gaande tijdperk weer muziek te horen die synoniem is met artistieke vrijheid. Stewart’s Exposure Quintet geeft weer de ruimte aan lange improvisaties en veel energy playing. Om het underground karakter te benadrukken is de muziek alleen op vinyl en als download beschikbaar. Het album start met het suggestieve ‘Awakening the Masters’, waarin de geesten van de toenmalige avant-garde worden opgeroepen. Pianist Jim Baker biedt adequate ondersteuning en doet in zijn solo nog een schepje bovenop het spel van de saxofonisten.
Black music
‘Brown and Gray’ zou zo afkomstig kunnen zijn van een ESP-plaat van meer dan vijftig jaar geleden. Het staccato gespeelde thema vormt de aanzet voor improvisaties waarin tijd en ruimte stil lijken te staan. Muziek die aanvoelt als een trip, waarin uitdrukking gegeven wordt aan de geest van vrijheid, met referenties naar de wortels van de Amerikaanse black music: de work song en de spiritual. Een concept dat nog verder wordt uitgewerkt in het tweedelige ‘HAARP and Concrete Silhouette’, dat meer dan een half uur duurt. Het eerste deel begint met een gestreken improvisatie op de contrabas en mondt uit in onderzoekende uitingen van de blazers, die beurtelings op tenorsaxofoon en klarinet te horen zijn. In het tweede stuk komt de leider uitgebreid voor het voetlicht in een krachtdadige solo die een fraaie bodem legt voor het licht twinkelende pianospel van Baker en de spiritueel klinkende tenorsaxofoons.
Dialoog
In het afsluitende ‘The Scene’ staat de basklarinet centraal, een instrument met onbegrensde mogelijkheden dat geknipt is voor alle mogelijke klankexperimenten. De blazers lijken onvermoeibaar en schakelen na zo’n 17 minuten over op tenorsaxofoon. Je zou verwachten dat deze ongebonden muziek in de gebruikelijke stratosfeer eindigt, maar in plaats daarvan zoeken Wilkerson en Vandermark, spaarzaam begeleid door de ritmesectie, de rust op in een aardse dialoog.
Luke Stewart’s ‘Exposure Quintet’ vormt een uitzonderlijke productie die bewijst dat free jazz en vrije improvisatie allesbehalve gedateerd zijn.